Senat Rzeczypospolitej Obojga Narodów - Skład senatu
Zjazd senatorów na Jasnej Górze, 1661 r., Klasztor oo. Paulinów na Jasnej Górze
Zjazd senatorów na Jasnej Górze, 1661 r., Klasztor oo. Paulinów na Jasnej Górze

Bycie senatorem w Rzeczypospolitej Obojga Narodów wiązało się ze sprawowanym przez daną osobę urzędem, który otrzymywała od króla. Do senatu wchodzili tylko najważniejsi dostojnicy państwowi: z poszczególnych ziem - wojewodowie i kasztelanowie oraz dostojnicy służący przy królu - kanclerz, podkanclerzy, podskarbi (od XVIII w. również podskarbi nadworny), marszałek nadworny i marszałek wielki. Tych ostatnich zwano także ministrami, choć nie tworzyli oni jeszcze rządu, jaki znamy dzisiaj. Zarówno Polska, jak i Litwa miały swoich ministrów. W stosunku do senatu z początku jego istnienia, skład prawie się podwoił. Był więc i kanclerz wielki koronny, i litewski itd. W senacie można było spotkać jeszcze parę osobistości, których obecnie nie ma

 

w parlamencie. Byli to senatorowie duchowni (do 1790 r. tylko katoliccy): arcybiskup gnieźnieński - noszący tytuł prymasa, arcybiskup lwowski oraz wszyscy biskupi z terenu państwa. Ciekawe jest natomiast, że najważniejsi dowódcy wojskowi - hetmani (do drugiej połowy XVIII w.) - nie mieli swoich miejsc w izbie wyższej. Stało się tak, dlatego że skład senatu został już zamknięty zanim zdobyli oni tak duże znaczenie w polityce. Król jednak zawsze znalazł sposób, by temu zaradzić. Osobie będącej hetmanem przydzielał dodatkowo jakiś inny tytuł, tak by np. jako wojewoda mogła znaleźć się w senacie.