Senat

 

Powojenna Polska nie doczekała się parlamentu dwuizbowego do 1989 roku. Władze komunistyczne, które nadeszły z Armią Czerwoną, umacniały swoją pozycję aparatem bezpieczeństwa i zwalczaniem przeciwników politycznych. 30 czerwca 1946 roku przeprowadzono referendum, potocznie nazywane „3 razy TAK”. Wyborcy mieli zagłosować czy chcą zniesienia Senatu, reform społeczno-gospodarczych oraz granicy na Odrze i Nysie. Referendum, pomimo szeroko zakrojonej akcji propagandowej, nie przyniosło komunistom oczekiwanych wyników. Władze dokonały fałszerstwa wyborczego, zmieniając wyniki referendum. Według „nowych” oficjalnych danych zniesienie Senatu poparło ponad 67% społeczeństwa. W styczniu 1947 roku odbyły się wybory do Sejmu, które również zostały sfałszowane. Miesiąc później, zdominowany przez komunistów Sejm przyjął Małą Konstytucję o ustroju państwa. Ustanawiała ona Sejm jednoizbowy. Senat, jako symbol sanacyjnej przedwojennej Polski, został wymazany z życia politycznego kraju do 1989 roku.

W roku 1989, w wyniku porozumień Okrągłego Stołu, odbyły się pierwsze po II wojnie światowej wybory do Senatu.

Najważniejszą rolą Senatu jest  współtworzenie z sejmem polskiego prawa. Senatorowie rozpatrują ustawy uchwalone przez Sejm. Mają prawo wnieść do nich poprawki, odrzucić ustawę sejmową, lub przyjąć ją bez zmian.

Z tworzeniem prawa przez Senat związana jest ściśle inicjatywa ustawodawcza. Senat może samodzielnie tworzyć projekty ustaw i przekazywać je do rozpatrzenia przez Sejm.

Senat i Sejm tworzą wspólnie Zgromadzenie Narodowe. Uprawnienia Zgromadzenia Narodowego to:

• odebranie przysięgi od nowo wybranego prezydenta,

• orzekanie o trwałej niezdolności prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia,
• postawienie prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu,
• wysłuchanie orędzia prezydenta RP skierowanego do Zgromadzenia Narodowego

Senat wyraża zgodę na to, by prezydent mógł ogłosić ogólnokrajowe referendum. W głosowaniu tym obywatele wyrażają swoje zdanie na konkretny temat, zazwyczaj jest to proste pytanie, na które można odpowiedzieć tylko tak, lub nie. Ostatnie referendum odbyło się w 2003 roku przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Senat wraz z Sejmem powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich, oraz powołuje i odwołuje:

• Prezesa Najwyższej Izby Kontroli,
• Rzecznika Praw Dziecka,
• Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,

• Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Senat ma prawo powołania i odwołania:

• jednego członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
• trzech członków Rady Polityki Pieniężnej.

Powołuje również dwóch senatorów do składu Krajowej Rady Sądownictwa.

Senat rozpatruje całoroczne sprawozdanie z działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji i wysłuchuje sprawozdania z działalności Rzecznika Praw Obywatelskich.

Senat kontynuuje tradycję powstałą  w okresie międzywojennym - opiekuje się Polakami mieszkającymi poza granicami naszego państwa. Obecnie przy marszałku Senatu działa Polonijna Rada Konsultacyjna. Podejmuje ona  działania mające na celu pomoc w utrzymaniu więzi z krajem, nauce języka polskiego i historii.

Z inicjatywy Senatu, 2 maja jest Dniem Polonii i Polaków za Granicą.