Początki Senatu - Ustrój

Kazimierz Wielki, Zamek Królewski w Warszawie, fot. M.Bronarski

Polska w XIV i XV w. była początkowo małym krajem, w którego skład wchodziła przede wszystkim Małopolska i Wielkopolska. Na jej czele stał król, była więc monarchią. Władcy z dynastii Piastów chcieli przyłączyć utracone w trakcie rozbicia dzielnicowego ziemie, dlatego Kazimierz Wielki wprowadził pojęcie Korona Królestwa Polskiego (Corona Regni Poloniae), które - poza ziemiami pozostającymi pod panowaniem króla polskiego - obejmowało także wszystkie ziemie historycznie i etnicznie polskie. Wcześniej za terytorium Polski uważano tylko te ziemie, które były w danym momencie podporządkowane władcy, a więc takie, które uchodziły za jego prywatna własność. Teraz państwo oddzielono od osoby króla.
Kolejni władcy z dynastii Andegawenów, a potem Jagiellonów, nie mieli już tak silnej pozycji jak Piastowie i musieli liczyć się z rosnącą w siłę szlachtą, która żądała coraz więcej praw i uzyskiwała je w kolejnych przywilejach. W poł. XV w. szlachta otrzymała od Kazimierza Jagiellończyka prawo wyrażania zgody na zwoływanie przez króla pospolitego ruszenia oraz nakładanie podatków. Zaczęła także decydować o stanowieniu prawa.

Wtedy narodziła się potrzeba utworzenia zgromadzenia, na którym szlachta wspólnie mogłaby podejmować decyzje. I tak powstał sejm walny, który już w roku 1493 składał się z tzw. trzech stanów sejmujących: izby poselskiej (posłów - przedstawicieli ogółu szlachty), senatu (dawnej rady królewskiej) i króla.
W 1505 roku sejm postanowił, że przy tworzeniu prawa ważny jest głos wszystkich trzech stanów. Konstytucja zwana nihil novi ("nic nowego") ustalała, że nic nowego nie może być uchwalone bez zgody obu izb i króla. Zakazywała więc władcy wydawania jakichkolwiek praw bez zgody posłów i senatorów. Główną rolę w przygotowywaniu uchwał sejmowych odgrywali posłowie, podczas gdy do senatu i króla należało doradzanie, opiniowanie i ostateczna akceptacja.